W niniejszym wpisie prezentuję kilka informacji dotyczących prawnych aspektów licencji, które warto mieć na względzie przy przygotowywaniu, negocjowaniu i podpisywaniu umowy licencyjnej na korzystanie z utworów chronionych na gruncie prawa autorskiego.

I. Forma pisemna licencji w prawie autorskim

Jeżeli licencja na korzystanie z praw autorskich do utwory ma być wyłączna, to umowa musi zostać zawarta pisemnie. Zawarcie umowy w formie pisemnej oznacza wymianę fizycznych egzemplarzy umów z odręcznymi podpisami (odręczne podpisy mogą zostać zastąpione certyfikowanymi podpisami elektronicznymi). Wykorzystanie faksymile czy zwykłej formy elektronicznej nie będzie wystarczające, aby spełnić ten wymów.

Art. 67 ust. 5 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Umowa licencyjna wyłączna wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Dla porównania warto odnotować, że w przypadku wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych licencja również musi być zawarta na piśmie, pod rygorem nieważności. Co jednak istotne, wymóg ten obowiązuje bez względu na charakter licencji – wyłączna – niewyłączna

II. Pola eksploatacji w prawie autorskim

Umowa licencyjna powinna określać pola eksploatacji, czyli sposoby korzystania z utworów objęte licencją. Przykładowe pola eksploatacji określa art. 50 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (poniżej), ale nie ma obowiązku posługiwania się tymi formułami. Dozwolony zakres korzystania z utworu można sformułować odmiennie, tak żeby jak najlepiej odpowiadał intencjom stron. 

Co ważne, ustawa wymaga, aby pola eksploatacji w licencji były wyraźnie wymienione. 

Brak jakiegokolwiek odniesienia do pól eksploatacji w licencji wyłącznej może oznaczać jej nieważność. To z uwagi na obowiązek zawarcia umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Jeżeli czegoś nie ma na piśmie – nie stanowi to elementu umowy.

Przy licencji niewyłącznej brak wymienienia pól eksploatacji stanowi mniejszy problem. Jako że tu nie mamy wymogu formy pisemnej, zakres korzystania z utworów strony mogą uregulować w dowolnej formie. Choćby w sposób dorozumiany.

Art. 41 ust. 2 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej “licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.

Art. 50 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

III. Prawa zależne – prawo do korzystania z opracowań utworów, a licencja

Licencja na korzystanie z utworów powinna opisywać na jakie sposoby korzystania z utworów licencjodawca wyraża licencjobiorcy zgodę (pola eksploatacji). 

Jeżeli natomiast planujemy wprowadzać zmiany, modyfikować utwory i potem korzystać z nich, to powinniśmy zapewnić sobie wyraźną zgodę licencjodawcy na korzystanie z tego typu przerobionych utworów. Tłumaczenia, przeróbki, adaptacje utworów i tym podobne twory pochodne, stanowią “opracowania” utworów. Opracowania są osobnym przedmiotem prawa autorskiego. Ich ochrona jest niezależna od utworów pierwotnych, z tym zastrzeżeniem, że rozporządzanie i korzystanie z opracowania wymaga zezwolenia uprawnionego do utworu pierwotnego. W przypadku korzystania z opracowań bez zgody twórcy (uprawnionego) oryginalnego utworu, naruszamy jego prawa.

Zatem, aby móc bezpiecznie korzystać z opracowań utworu, na jaki uzyskaliśmy licencję, to powinniśmy odpowiednią zgodę zawrzeć wprost w umowie.

IV. Czas trwania licencji

“Wieczysta” licencja w polskim prawie jest rozwiązaniem kontrowersyjnym. “Wieczysta”, czyli na czas nieoznaczony, a tego typu umowy można wypowiedzieć z zachowaniem odpowiednich terminów. 

Art.  3651.  [Wygaśnięcie zobowiązań bezterminowych ciągłych]

Zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu.

Również licencję zawartą na czas oznaczony, ale dłuższy niż pięć lat, można wypowiedzieć po upływie tych pięciu lat, nawet gdy umowa takiej możliwości nie przewidywała. Dlatego też “sprytne” zawarcie licencji na okres 100 lat, może się skończyć jej utratą przed upływem 1/10 tego okresu.

Rozwiązaniem zabezpieczającym interesy licencjobiorcy mogą być np. długie terminy wypowiedzenia.

Art. 68 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

1. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego.

2. Licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony.

V. Nabycie egzemplarza utworu a licencja

Umowa mająca za przedmiot fizyczny egzemplarz utworu nie musi uwzględniać postanowień dotyczących praw własności intelektualnej. Co więcej, sam fakt, że utwór został wytworzony na nasze zamówienie, nie oznacza, że uzyskujemy nieograniczoną możliwość korzystania z niego, a tym bardziej, że nabywamy do niego pełnie praw autorskich, czy nieograniczoną licencję wyłączną.

Chcąc zastrzec sobie możliwość kopiowania utworu, jego dystrybucji i publikacji, należałoby tą kwestię uregulować odpowiednimi zapisami licencyjnymi. Bez tego może się okazać, że na gruncie umowy otrzymujemy tylko jeden fizyczny egzemplarz pewnego wytworu i tylko z niego możemy korzystać, ale też w ograniczonym zakresie (np. używając na własne potrzeby lub odsprzedając dalej).

Uzupełnienie umowy o zapisy licencyjne pomaga rozwiać ewentualne wątpliwości co do zakresu korzystania z praw autorskich.

Ciekawostka: Jeżeli inaczej tego nie uregulujemy w umowie, to nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy. 

Z Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

Wprowadzenie do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego wyczerpuje prawo do zezwalania na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem jego najmu lub użyczenia.(art. 51 ust. 3)

Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. (art. 52 ust. 1)

Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy. (art. 61).