Czy Twój znak towarowy może uzyskać ochronę? – bezwzględne przeszkody w rejestracji znaków towarowych

I. Dopuszczalne formy znaku towarowego

Przez rejestrację znaku towarowego uzyskuje się wyłączne prawo do korzystania z niego w działalności gospodarczej. Wyłączność ogranicza terytorium rejestracji oraz zakres towarów i usług, względem których zgłosiliśmy znak towarowy do rejestracji. Innymi słowy – jeżeli zarejestrujemy znak towarowy w Urzędzie Patentowym RP względem obuwia, to będzie on chroniony w Polsce.

Co może być znakiem towarowym? Każde oznaczenie, które umożliwia odróżnienie produktów jednego przedsiębiorstwa od drugiego. Z tym zastrzeżeniem, że oznaczenie to musi dać się tak przedstawić, że będzie możliwe jednoznaczne i dokładnie określenie przedmiotu ochrony.

Znakiem towarowym może być więc słowo, zlepek słów, czy nawet cały slogan. Takie oznaczenie może być zgłaszane w formie “czystej”, czyli jako sam zapis słów domyślną czcionką (tzw. “znak słowny”) lub jako oznaczenie słowno-graficzne, w którym to wypadku zgłaszamy do ochrony konkretną formę oznaczenia. Forma ta może uwzględniać jakąś szczególną stylizację zapisu liter, kolorystykę, czy dodatkowe elementy graficzne, tworząc razem logo. Warstwa słowna w takim logo nie musi być istotna – grafika może stanowić dodatek do słowa ale też słowa mogą być tylko uzupełnieniem grafiki. W zależności od tego co się wysuwa na pierwszy plan – co najbardziej zapada w pamięć/wyróżnia, to przede wszystkim będzie chronione.

Znak towarowy może też przybrać czystą formę graficzną, bez jakichkolwiek liter. Znak graficzny może przedstawiać jakąś istniejącą, stylizowaną (np. zwierzę) lub fantazyjną grafikę. Ważne żeby ta grafika mogła pozwolić odróżnić jeden produkt od drugiego.

Ale jest też cały szereg oznaczeń “nieklasycznych”, których nie szufladkuje się do wyżej wymienionych kategorii. Mamy więc znaki ruchome, które prezentują nagranie pewnego ruchu, zmian elementów oznaczenia, jak np. ruchomy znak Netflixa.  Znaki 3D/przestrzenne z kolei prezentują pewną formę czy to graficzną czy to słowno-graficzną w trzech wymiarach. Ten typ oznaczenia może się okazać szczególnie przydatny, gdyż pozwala uzyskać wyłączność np. na projekt opakowania produktu lub na sam produkt. Oznaczenie może też przybrać formę dźwiękową, jak np. charakterystyczny dzwonek w telefonie, czy samego koloru (chyba najbardziej charakterystyczny przykład to magenta T-Mobile).

W zasadzie powinny być też dopuszczalne wszelkie kombinacje powyższych – o ile spełniają one podstawowy warunek rejestrowy, o którym wspomniałem na wstępie. 

II. Bezwzględne przeszkody w rejestracji

W toku rejestracji urząd bada czy zgłoszone oznaczenie w ogóle nadaje się do ochrony. Prawo znaków towarowych ustanawia tzw. bezwzględne przeszkody rejestracji. Są to przesłanki odmowy rejestracji. Jeżeli urząd rozpatrujący zgłoszenie stwierdzi, że zachodzi którakolwiek z nich, to  wyda decyzję o odmowie udzielenia ochrony.

I tak bezwzględne przeszkody rejestracji wykluczają spod ochrony oznaczenia, które m.in.:

1. W ogóle nie mogą być znakami towarowymi.

Jest to generalne przesłanka odmowy rejestracji. Urząd nie przyzna ochrony oznaczeniu, które w ogóle nie spełnia definicji znaku towarowego i np. nie da się go jednoznacznie określić. 

2. Nie nadają się do odróżniania w obrocie towarów / usług, dla których zostały zgłoszone.

Zdolność odróżniająca jest oceniana nie tylko generalnie, ale też względem konkretnych towarów i usług. To, co jest wyróżniające dla jednej kategorii towarów lub usług, może zupełnie nie nadawać się jako oznaczenie produktów innego rodzaju. 

3. Są opisowe.

A dokładnie: “składają się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania, w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności.” Znak nie może składać się wyłącznie z elementów, które mogą służyć do opisu danego towaru lub usługi. Tego typu określenia muszą pozostać w domenie publicznej, gdyż mogą być potrzebne innym przedsiębiorcą. Przyznanie na nie wyłączności jednemu podmiotowi w sposób nieuzasadniony ograniczałoby konkurencję. W końcu mogłoby się okazać, że już wszystkie normalne określenia towarów zostały zarejestrowane i nie ma innego sposobu na opisanie oferowanego produktu. 

Oczywiście “opisowość” będzie oceniana w odniesieniu do konkretnych towarów i usług. Prosta grafika jabłka raczej nie będzie mogła służyć jako znak towarowy dla soków jabłkowych, ale dla sprzętu elektronicznego – już jak najbardziej!

Kolejne dwie kategorie wykluczeń mają podobny charakter co znaki opisowe.

4. Są “zwyczajowe”

tj. “Składają się wyłącznie z elementów, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych.” Do tej kategorii oznaczeń zakwalifikowałbym oznaczenie “BLACK FRIDAY”, ale tu ciekawostka – w Niemczech “BLACK FRIDAY” zostało zarejestrowane, ale potem szereg podmiotów podjęło działania, aby unieważnić to oznaczenie.

5. Znaki m.in. “techniczne”

tj. “składające się wyłącznie z kształtu lub innej właściwości towaru, wynikającej z charakteru samego towaru, niezbędnej do uzyskania efektu technicznego lub zwiększającej znacznie wartość towaru.” Nie możemy uzyskać wyłączności na sam, “czysty”, zwyczajny wygląd jakiegoś produktu czy opakowania. Przez rejestrację znaku nie uzyskamy też wyłączności na techniczne/funkcjonalne aspekty jakiegoś produktu. Rozwiązania techniczne są chronione w ramach patentu czy wzoru użytkowego, a ich ochrona jest ograniczona w czasie.

Warto odnotować, że powyższe przeszkody znajdą zastosowanie, gdy oznaczenie składa się wyłącznie z niedozwolonych elementów. Jeżeli do znaku opisowego, zwyczajowego, czy prezentującego zwykły kształt produktu dodamy jakieś uzupełniające elementy wyróżniające, np. fantazyjną grafikę, nazwę firmy, to mamy argument za rejestracją takiego oznaczenia. I tu trzeba też odnotować kolejną rzecz – jeżeli w taki sposób zarejestrujemy oznaczenie, to ochronie będzie podlegać to co go wyróżnia, a nie generyczne elementy, jakie tam się pojawiają.

6. Są sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami.

Innymi słowy – wulgaryzmy nie przejdą. Podobnie jak symbole reżimów totalitarnych.

7. Zawierają różnego rodzaju symbole, które powinny pozostać w domenie publicznej, takie jak godło, flagę, symbole religijne, patriotyczne.

Z przyczyn oczywistych prawo do wykorzystywania tego typu symboli nie powinno być ograniczane ze względu na interes gospodarczy jednego podmiotu. Czyli nie zarejestrujemy znaku towarowego z godłem Polski, ale już inaczej wygląda sprawa uwzględnienia w znaku słowa “Polska”, co może być rozumiane jako oznaczenie geograficzne (ale też nie spodziewajmy się, że uzyskamy wyłączność na korzystanie z nazwy naszego państwa).

8. Wprowadzają w błąd.

Wprowadzenie w błąd może polegać np. na uwzględnieniu w oznaczeniu elementów geograficznych, które sugerują nieprawdziwe pochodzenie produktu.

9. Zostały zgłoszone w złej wierze.

Zgłoszenie oznaczenia w złej wierze to właściwie temat na zupełnie odrębny wpis. Przeszkoda ta znajdzie zastosowanie

Przypadek tej przeszkody jest dość szczególny. Tak jak powyższe bezwzględne przesłanki odmowy, ta również jest badana z urzędu. Ale urząd przecież sam z siebie nie zorientuje się, że znak zgłoszono w złej wierze, o ile nie otrzyma takiego sygnału z zewnątrz. Czyli właściwie ta przeszkoda będzie rozpatrywana dopiero, gdy urząd otrzyma uwagi od osoby trzeciej, wyjaśniające dlaczego dany znak zgłoszono w złej wierze.

———————————————————————————————————-

Inwestycja w markę i rozpoznawalność oznaczenia wiąże się ze sporymi wydatkami na reklamę i marketing. Rejestracja znaku towarowego wiąże się z kosztem od tysiąca do kilku tysięcy złotych, co nieraz będzie zaledwie promilem łącznych kosztów inwestycyjnych. Zabezpieczeniem tych nakładów będzie właśnie zastrzeżenie wykorzystywanej identyfikacji wizualnej. Dobrze więc przenalizować jak najwcześniej, czy takie rozwiązanie będzie w ogóle możliwe – czy wybrana forma oznaczenia nadaje się do rejestracji i ochrony.

W ramach Kancelarii rzecznik patentowy może nie tylko przeprowadzić proces rejestracji, ale też pomóc przy tworzeniu marki, czy rebrandingu, tak aby już na wstępie zagwarantować sobie dostęp do ochrony, jaką daje rejestracja znaku towarowego. Jeżeli masz wątpliwości, co do szans na zarejestrowanie swojego oznaczenia – warto rozważyć skonsultowanie tematu z prawnikiem.